Tegoroczna edycja działań środowiskowych związana jest z kampanią na rzecz właściwego postrzegania osób niepełnosprawnych intelektualnie.

Obok coraz bardziej widocznych postaw pozytywnych wobec niepełnosprawności nadal odczuwalne są charakterystyczne, zwłaszcza wobec osób z niepełnosprawnością intelektualną, uczucia litości, niedoceniania, przeceniania wpływu inwalidztwa na psychikę, wyolbrzymiania ograniczeń, braku akceptacji dla udziału osób niepełnosprawnych w różnych kontaktach i interakcjach społecznych oraz uczucia lęku i zakłopotania w ich obecności. Dystans do niepełnosprawności redukuje kontakt osobisty. Podobnie jak ukazanie osoby niepełnosprawnej w odgrywanej przez niego roli aktorskiej. Uczestnicy projektu, tj. podopieczni Powiatowego Ośrodka Wsparcia dla Osób Niepełnosprawnych Intelektualnie wzięli udział w warsztatach teatralnych z udziałem specjalistów z zakresu teatroterapii.

Teatroterapia jako forma arteterapii jest niezwykle korzystna w procesie rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną. W wyniku procesu twórczego u osoby niepełnosprawnej zostają uwolnione i odreagowane nagromadzone emocje, zmniejsza się poziom napięcia i zostaje uaktywniona sfera komunikacji niewerbalnej. Dzięki temu wzmacnia się poczucie sprawstwa i bezpieczeństwa, zwiększa się poziom samowiedzy i akceptacji siebie, uaktywnia się ekspresja samego siebie i spontaniczność tak ważna w procesie komunikacji tych osób z otoczeniem.

Arteterapia/teatroterapia pozwala na: rozwijanie własnych działań twórczych, pozawerbalne porozumiewanie się, uzewnętrznienie świata własnych przeżyć i odczuć, zaspokajanie potrzeb: akceptacji, bezpieczeństwa, współuczestniczenia, bycia rozumianym i docenianym.

Granie ról w procesie teatroterapii błędnie mogłoby sugerować, że metoda ta dotyczyć powinna osób o zdolnościach aktorskich. Jednakże odnajdywanie spontaniczności, która pomaga uwolnić się od ograniczeń czy lęków, nie wymaga warsztatu aktora. Z takiego założenia wychodzi teatroterapia. Poprzez działania teatralne takie jak: skupienie, metafora, napięcie, symboliczne przedmioty, czas i przestrzeń w wyobraźni, charakterystyczność można wypracować zestaw zachowań ekspresyjnych odbiegających od wyuczonego warsztatu aktorskiego, ale mających charakter gry aktorskiej. Dla niepełnosprawnej intelektualnie osoby wydarzenie sceniczne to olbrzymia próba bycia człowiekiem samodzielnym, człowiekiem „tu i teraz”, niezależnym od wszystkich i wszystkiego. Sens prowadzonych tego typu form terapii oddaje poniższa refleksja:

„Zatem doświadczanie spektaklu jest (…) śledzeniem indywidualnych znaczeń i ujawnieniem osobistego i subiektywnego sensu, jaki nadają różnym zdarzeniom czy relacjom osoby tworzące wspólny spektakl. Intuicyjna ekspresja aktora staje się wówczas dowodem na własny obraz świata, zakres działania, na kreację prawdy, na stawanie się jego OSOBY. Taki teatr jest dla nas estetycznie i etycznie najwłaściwszy”¹.

Realizowany program warsztatów teatralnych dla osób niepełnosprawnych intelektualnie oparty jest na spontanicznej i swoistej ekspresji aktorskiej istniejącej w naturze człowieka.

Artystyczny tekst przewodni tegorocznego programu warsztatów zawiera się w realizacji etiudy teatralnej pt. „Noc w muzeum”. Jest to autorski scenariusz dr Anity Stefańskiej, którego założenia zostały dostosowane do predyspozycji i możliwości uczestników projektu. Zaproponowana została autorska metoda wprowadzania uczestnika w problematykę spektaklu. Opiera się ta metoda na założeniach kompensacyjno - wyrównawczych pedagogiki specjalne i wzbogacona jest elementami pedagogiki ruchu Weroniki Sherborn i kinezjologii edukacyjnej P. Dennisona. W trakcie realizacji zajęć uczestnicy doświadczyli odkrytych zasobów własnej kreatywności, ale przede wszystkim nowych źródeł energii pozwalających na przekraczanie własnych ograniczeń (ćwiczenia ruchu naprzemiennego, ćwiczenia małej i dużej motoryki, ćwiczenia koordynacji dźwiękowo - ruchowej sprzyjającej orientacji przestrzennej i doświadczaniu zachowań kontrolowanych, ćwiczenia koncentracji uwagi przez wykorzystanie zmysłu równowagi, słuchu wzroku, ćwiczenia dźwiękowo- dotykowe przybliżające zrozumienie pojęć abstrakcyjnych typu: jasno- ciemno).

Czwarty dzień warsztatów był podsumowaniem pracy i uwieńczeniem zmagań na scenie. Spektakl pt. „Noc w muzeum” został sfilmowany i w najbliższym czasie będzie prezentowany szerszej publiczności w celu promocji pozytywnego wizerunku osoby z niepełnosprawnością intelektualną (Powiatowe Obchody Dnia Pracownika Socjalnego, wystawa podsumowująca projekt).

Autorem scenariusza i reżyserem spektaklu była dr Anita Stefańska – adiunkt w Zakładzie Arteterapii - Wydział Pedagogiczno Artystyczny UAM w Poznaniu, członek Zarządu Stowarzyszenia Arteterapeutów Polskich KAJRS. Interesuje sie zagadnieniem szeroko rozumianej kreatywności ludzi z niepełnosprawnością intelektualną, poszukiwaniem nowych narzędzi i nośników twórczej komunikacji oraz nowatorskiego podejścia do empirycznych działań w tym obszarze teorii i praktyki. Autorka ponad 20 publikacji dotyczących teatroterapii oraz projektów z zakresu wspomagania rozwoju metodami arteterapii, prowadzi w Polsce warsztaty teatroterapii zgodnie z autorskim modelem działań teatralno -terapeutyczych.

W pracy terapeutycznej podczas warsztatów dr A. Stefańską wspierali instruktorzy teatroterapii: Maria Bednarczyk – Antczak, Katarzyna Krawczyk oraz Maciej Lipiński.

Oprawę fotograficzną zapewniła firma: Pracownia f4 z Wrocławia.

Efekty czterodniowej pracy uwiecznione zostały w formie profesjonalnych zdjęć. Wystawa autorskich zdjęć pana Zbigniewa Kańczukowskiego będzie stałą ekspozycją w Ośrodku Wsparcia w Pleszewie.

Fotogaleria z warsztatów znajduje się poniżej.

Należy zaznaczyć, że warsztaty teatralne dla podopiecznych pleszewskiego Ośrodka Wsparcia są cykliczną formą organizowaną z ogromnym powodzeniem od kilku lat w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Promocji Zdrowia oraz we współpracy z Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu. Dotychczas impreza miała charakter ponadlokalny i angażowała wiele innych ośrodków z regionu południowej Wielkopolski.

W projekcie systemowym zaplanowano także do realizacji elementy choreoterapii (terapia tańcem). W najbliższym czasie przeprowadzone zostaną warsztaty taneczne dla uczestników projektu. Ponadto kolejnym artystyczny elementem działań środowiskowych są wyjazdy uczestników do kina i teatru („Gwałtu, co się dzieje”, „Mayday”, „Piotruś Pan” – Teatr im. W. Bogusławskiego w Kaliszu).

¹ Anita Stefańska, Sylwia Majcher, „Teatr podążający za osobą”, z tekstu wygłoszonego na konferencji naukowej pt. „Spektakl jako wydarzenie i doświadczenie” podczas Międzynarodowego Biennale – IX Spotkań Teatralnych Terapia i Teatr, Łódź 2010 (http://kulturaenter.pl/teatr-podazajacy-za-osoba/2011/01/).

Oprac. E.Grygiel - koordynator projektu