W 1986 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych w dowód uznania dla wielu niestrudzonych ochotników, którzy swój czas i umiejętności darowują innym, wyznaczyła dzień 5 grudnia jako Międzynarodowy Dzień Wolontariusza.

Wolontariat stary jak świat

Często słyszymy, że wolontariat jest modny, że jest dla niego zielone światło. Wolontariat promują media, szkoły włączają młodzież w działalność wolontarystyczną, upatrując w nim wartościowy element procesu wychowania i edukacji, opracowano przepisy, które regulują ten rodzaj działalności. Warto jednak wiedzieć, że nie jest on niczym nowym. W naszą kulturę i historię wpisał się dawno. Już Henryk Sienkiewicz w „Potopie” pisze o „wojskach wolontariackich”, czyli wojskach ochotniczych.

Jednym z pierwszych ludzi, którzy pojmowali wolontariat we współczesnym znaczeniu był Pierre Ceresole (szwajcarski pacyfista). W 1920 r. zorganizował on pierwszy obóz – Service Civil Volontaire– będący reakcją na wydarzenia i następstwa I wojny światowej.

W obozie zebrał ochotników spośród walczących ze sobą uprzednio krajów, aby odbudować ze zniszczeń wojennych wioskę w pobliżu Verdun.

Wolontariat w definicjach

Ruch wolontarystyczny w Polsce opiera się na dwóch definicjach

WOLONTARIAT – dobrowolna, bezpłatna, świadoma działalność na rzecz innych, wykraczająca poza związki rodzinno-koleżeńsko-przyjacielskie. Źródło: Centrum Wolontariatu w Warszawie.

WOLONTARIUSZ – to osoba, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na określonych w ustawie. Źródło: Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Wolontariat w Polsce wczoraj i dziś

W Polsce istnieje długoletnia tradycja pracy społecznej, tradycja pomagania sobie wzajemnie, angażowania się na rzecz rozwiązywania problemów potrzebujących. Osoby działające na tym polu określano mianem społeczników, altruistów itp. Powszechnie znane są sylwetki Henryka Jordana, Janusza Korczaka czy postaci literackie Wokulskiego i dr Judyma. Określenie „wolontariusz” nie było jednak używane.

Dobrym przykładem na angażowanie się wolontariuszy są rzesze ochotników zasilające szeregi Caritasu w całej Polsce, w każdej niemal parafii. Kaliski oddział swoim wolontariuszom proponuje liczne szkolenia, zapewniając im również formacje duchową. W tym roku rozpoczął realizacje projektu Szkolne Koło Caritas.

Kolejnym przykładem są Centra Wolontariatu. W naszej okolicy znajdują się m.in. w Pleszewie, Ostrowie Wlkp., Krotoszynie. W roku 1993 r. powstało w naszym kraju, w Warszawie, pierwsze Centrum Wolontariatu w Polsce.

Wszystkie Centra promują bezpłatną pomoc innym, przygotowują wolontariuszy, organizacje pozarządowe i placówki publiczne do współpracy. Głównym obszarem działań Centrum jest Pośrednictwo Pracy dla Wolontariuszy, pełniące funkcję „skrzynki kontaktowej” dla wolontariuszy i wszystkich osób zainteresowanych ich pomocą. Ułatwia ono nawiązywanie kontaktu ochotników z instytucjami i osobami oczekującymi ich pomocy.

Gdzie i co wolontariusze mogą robić

Wolontariusze mogą pracować wszędzie tam, gdzie ich pomoc jest potrzebna i oczekiwana – np. w placówkach pomocy społecznej, ochrony zdrowia, edukacji, kultury, ekologii, sportu i wielu innych. Jedynym obszar, w który nie mogą angażować się wolontariusze jest sektor biznesu. Tak, jak istnieje wiele miejsc, w których pomagają wolontariusze, tak jest też bardzo wiele czynności, które wykonują. Mogą np. opiekować się chorymi, osobami starszymi, pracować z osobami niepełnosprawnymi, udzielać bezpłatnych korepetycji, organizować festyny, wystawy, a także wykonywać prace biurowe, udzielać porad prawnych. Rodzaj wykonywanych prac zależy od potrzeb organizacji, placówek i ich podopiecznych oraz umiejętności wolontariuszy.

Kto może zostać wolontariuszem? Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie nie wskazuje żadnych ograniczeń.

Wolontariuszem może być każdy. Warto jednak pamiętać, że nie każdy wszędzie.

Ważne jest, żeby ochotnik posiadał odpowiednie predyspozycje, wiedzę, zdolności potrzebne w miejscu, w którym będzie pomagał. Nie znaczy to, że np. do pracy z dziećmi konieczne jest ukończenie studiów pedagogicznych – w tym przypadku, aby być wolontariuszem należy być komunikatywnym, mieć dobry kontakt z dziećmi, a przede wszystkim lubić je.

Osoby niepełnoletnie musza uzyskać pisemną zgodę rodziców lub opiekunów prawnych na podjęcie takiej działalności.

Jak postępować zgodnie z prawem

Działalność wolontarystyczna jest ujęta w ramy prawne. Określają je przepisy „Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie”.

Rozdział III tego dokumentu opisuje prawa i obowiązki wolontariuszy, jak również wskazuje na prawne zasady postępowania względem wolontariuszy organizacji i instytucji przyjmujących u siebie ochotników.

Wolontariat - sposobem na życie

Jednym z najcenniejszych przesłań, które niesie za sobą ruch ochotników pomagających bez wynagrodzenie jest sama idea pochylanie się nad człowiekiem w potrzebie. CW w Pleszewie kieruje się nawet misją brzmiącą „Powstaliśmy aby łączyć ludzi potrzebujących, z tymi którzy chcą pomagać.” Szczególnie ważne jest zachęcanie ludzi do przyjęcia pewnej postawy życiowej, do wybrania sposobu na życie i często drogi osobistego rozwoju. Działania o takim podłożu podejmowane są np. w ramach „PROJEKTORA- wolontariatu studenckiego.” Na stronie programu możemy przeczytać: „Naszym celem jest dotarcie do dzieci i młodzieży z małych miejscowości z aktywnością i wiedzą studentów. Chcemy przekazywać uczniom pozytywne wzorce osobowe i swoją postawą zachęcać ich do dalszego rozwoju.” Jest to dość nowoczesne ujęcie wolontariatu ukazujące wolontariat nie tylko jako samo pomaganie, ale przede wszystkim jako drogę, jako pomysł na życie.

Warto przypomnieć, o Janie Pawle II- wielkim orędowniku wolontariatu. Ojciec Święty mówił o wolontariuszach „promieniami nadziei” i często wyrażał szczere uznanie dla ich poświęcenia ludziom chorym, dzieciom, uchodźcom i wszystkim znajdującym się w trudnej sytuacji.

Rok 2011 decyzją Rady Unii Europejskiej został ogłoszony Europejskim Rokiem Wolontariatu i Aktywności Obywatelskiej.

Pisząc artykuł korzystaliśmy z materiałów Centrum Wolontariatu w Warszawie.