W XIV Ogólnopolskim Forum Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie i Miejskich Ośrodków Pomocy Rodzinie pn. "Zawsze z Rodziną" w Ciechocinku wzięło udział 100 uczestników reprezentujących liderów powiatowych systemów pomocy społecznej i wsparcia rodziny z całego kraju. Organizatorem czterodniowego forum (31.03. – 3.04.2019 r.) było Ogólnopolskie Stowarzyszenie Powiatowych i Miejskich Ośrodków Pomocy Rodzinie „CENTRUM”.

Patronat honorowy nad XIV Forum objęli: Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Elżbieta Rafalska oraz Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego Piotr Całbecki, Wojewoda Kujawsko - Pomorski Mikołaj Bogdanowicz, Prezes Zarządu Związku Powiatów Polskich Ludwik Węgrzyn i Starosta Powiatu Inowrocławskiego Wiesława Pawłowska.

Tegoroczne forum PCPR i MOPR poświęcone było różnym aspektom działalności tych instytucji, w szczególności realizacji zadań na rzecz pomyślności rodziny z ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Dodatkowym elementem Forum było zebranie sprawozdawcze Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Powiatowych i Miejskich Ośrodków Pomocy Rodzinie „CENTRUM”.

Otwarcia XIV Forum PCPR dokonał Przewodniczący Zarządu OSPiMOPR „CENTRUM” Andrzej Smulczyński, podkreślając rolę i znaczenie Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie w służbie dla rodziny. Powitał on też w imieniu organizatorów: Stowarzyszenia „CENTRUM” i Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Inowrocławiu wszystkich uczestników XIV Forum PCPR oraz gości: Krystynę Wyrwicką Dyrektor Departamentu Pomocy i Integracji Społecznej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej; Sławomira Kopyścia Członka Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego; Dorotę Dzięgelewską Dyrektor Włocławskiej Delegatury Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy; Wiesławę Pawłowską Starostę Powiatu Inowrocławskiego; Bernadetę Skóbel radcę prawnego Związku Powiatów Polskich i Katarzynę Zarembską radną Rady Miejskiej Włocławka.

XIV Ogólnopolskie Forum odbywało się w 20. rocznicę powstania Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie i Miejskich Ośrodków Pomocy Rodzinie. Stało się to okazją do wspomnień, w tym trudnych początków związanych z wielką reformą administracyjną i samorządową kraju w 1999 r., oraz do specjalnych podziękowań dla tych, którzy tworzyli PCPR-y 20 lat temu i kierują nimi do dziś. W szeregach Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Powiatowych i Miejskich Ośrodków Pomocy Rodzinie „CENTRUM” takich dyrektorów jest piętnastu. Zostali oni wyróżnieni listami gratulacyjnymi od Dyrektor Departamentu Pomocy i Integracji Społecznej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Krystyny Wyrwickiej i okolicznościowymi statuetkami, które wręczył Przewodniczący Andrzej Smulczyński. W gronie uhonorowanych dyrektorów znaleźli się: Anna Gołębska (PCPR w Zielonej Górze), Elżbieta Sroczyńska (PCPR w Koninie), Małgorzata Janik – Trella (PCPR w Zakopanem), Wiesława Górowska (PCPR w Opocznie), Elżbieta Bijaczewska (PCPR w Poznaniu), Grażyna Rymarczyk (PCPR w Grodzisku Mazowieckim), Anna Kulczyńska (PCPR w Żaganiu), Katarzyna Buchajczuk (PCPR w Częstochowie), Izabela Najdek (PCPR w Drezdenku), Elżbieta Ochocka (PCPR w Wieruszowie), Grażyna Kaczmarek (PCPR w Pleszewie), Justyna Przybyłowska (PCPR w Wąbrzeźnie), Danuta Drutowska (PCPR w Wieluniu), Bożena Powązka (PCPR w Ostrzeszowie) i Mirosław Sobkowiak (PCPR w Gostyniu).

Dyrektor Departamentu Pomocy i Integracji Społecznej Krystyna Wyrwicka, dziękując wyróżnionym, podkreślała: - „Niezaprzeczalny jest Państwa wkład w kreowanie nowoczesnej pomocy społecznej, budowanie jej pozytywnego wizerunku i wdrażanie nowych rozwiązań. Składam Państwu serdeczne podziękowania za profesjonalizm oraz trud włożony w pracę zawodową i społeczne działania na rzecz osób potrzebujących wsparcia. Państwa postawa oraz wrażliwość społeczna stanowi wzór do naśladowania i uczy poszanowania godności drugiego człowieka.”

Przewodniczący Stowarzyszenia „CENTRUM” Andrzej Smulczyński uhonorował też Krystynę Wyrwicką Dyrektor Departamentu Pomocy i Integracji Społecznej w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej okolicznościową statuetką za długoletnią i stałą współpracę .

Wykład inauguracyjny „Efektywny system pomocy rodzinie i dziecku – od badań do praktycznych rozwiązań” wygłosił dr Jarosław Przeperski, kierownik Centrum Badań nad Rodziną, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Zwrócił on uwagę na wiele ważnych elementów składających się na pojęcie efektywności w systemie pomocy rodzinie i dziecku. Podkreślał, żeby cały czas pamiętać, że to jest nie tylko realizacja celów strategicznych, projektowych czy ustawowych, ale przede wszystkim jest to działanie dla drugiego człowieka. Dlatego zawsze warto stawiać sobie pytania: - po co to robię i jaki będzie tego efekt? Ważny jest też powrót do zasady, przez wielu zapomnianej, że to klient jest odpowiedzialny za swój problem, a nie urzędnik, specjalista, PCPR czy OPS. Czyli, że celem pomocy społecznej jest wspieranie, a nie wyręczanie.

Dr Jarosław Przeperski, omawiając cechy efektywnego systemu pomocy i wsparcia, przypominał m.in., że jedną z podstawowych cech efektywności jest optymalizacja, czyli wzmacnianie tego, co działa, i zmienianie tego, co nie działa. Zachęcał do wdrażania i stosowania metodycznego modelu pracy z rodziną, opartego na wieloaspektowej diagnozie i dobrze opracowanym planie pracy z rodziną. Wskazywał przy tym, że polski system pomocy społecznej jest bardzo słabo oprzyrządowany, jeśli chodzi o narzędzia diagnostyczne. Głównym narzędziem diagnozy, a w większości przypadków (jak pokazują badania) jedynym, jest rozmowa z klientem, czyli metoda obarczona subiektywnością, co znacząco utrudnia prognozowanie i ustalanie celów.

Wykładowca podkreślał też, że osób potrzebujących wsparcia i pomocy będzie coraz więcej, ale będzie potrzebna inna pomoc i w innych obszarach. System zasiłkowy trzeba natychmiast zastępować różnymi formami pomocy specjalistycznej, której w wielu OPS-ach nie ma, albo jest dopiero w powijakach. Bez tej zmiany system pomocy nie udźwignie problemów, które niesie coraz szybciej rozwijający się świat. Już dziś nie radzimy sobie np. z lawinowo wzrastającym uzależnieniem od komunikatorów dzieci i dorosłych oraz z coraz częściej diagnozowanym zaburzeniami psychicznymi dzieci.

Jednym z rozwiązań jest wdrażanie innowacji. W Polsce nie jest problemem znajdowanie dobrych rozwiązań. W tym przodujemy nawet na tle Europy. Ale problemem jest wdrażanie tych rozwiązań w sposób systemowy. I to jest jedno z najważniejszych wyzwań na najbliższe lata.

Kolejnym ważnym punktem XIV Forum PCPR i MOPR był obszerny wykład dr hab. prof. ndzw. Mariusza Jędrzejko, dyrektora naukowego Centrum Profilaktyki Społecznej w Milanówku pn. „Przyczyny zachowań ryzykownych nastolatków. Dzieci i młodzież w ponowoczesnym świecie – kluczowe zagrożenia. Delegacje dla profilaktyki”. Wykładowca jako psychopatolog i pedagog społeczny pracujący z dziećmi uzależnionymi i zaburzonymi wskazywał na podstawowe przyczyny problemów młodych ludzi. Dopiero w wieku 20-21 lat ludzki mózg osiąga pełnię swoich możliwości, czyli obok widzenia, rozpoznawania i pamiętania potrafi w pełni analizować i myśleć abstrakcyjnie. Jest to szczególnie istotne, gdyż w dzisiejszym ciągle rozwijającym się świecie jesteśmy zalewani narastającą lawiną informacji. Wszyscy, w tym również dzieci i młodzież, które nie są do tego przygotowane, bo jeszcze w pełni nie ukształtował swoich możliwości ich mózg.

Profesor Jędrzejko wskazywał, że cechą współczesności jest narastanie liczby obszarów ryzyk (prowadzących do zaburzeń), np. palenie tytoniu, długotrwałe wagary, chuligaństwo, kibolstwo, narastające nadużywanie alkoholu, używanie narkotyków i nowych substancji psychoaktywnych (dopalacze, amfetamina, mefedrony, katynony, metylokatynony, syntetyczne kanaboidy itp.), nadużywanie substancji wzmacniających (energetyki), skrajne skracanie snu, ryzykowne zaburzenia seksualne, dealerka, uzależnienia cybernetyczne, cyberzaburzenia, cyberagresja, hejt, kompulsywne wizualizacje, niemedyczne używanie leków i ich nadużywanie, patostreeming, e-papierosy, obżarstwo, zanik ruchu, przeciążenie informacyjne, pracoholizm, depersonalizacje…

To wymaga stałego zwiększania oddziaływań profilaktycznych, czyli permanentnej profilaktyki. W ostatnim czasie, w każdej dekadzie powstaje jedno lub nawet więcej wielkich nowych zagrożeń, których koszty obciążają wiele sfer życia: ekonomiczną, społeczną, moralną, zdrowotną. Niestety, cechą charakterystyczną reakcji państwa i jego instytucji na te zagrożenia jest ewidentnie opóźnione działanie zapobiegawcze. Tak było z dopalaczami, tak jest obecnie z cyberzagrożeniami.

Profesor wskazywał też na to, że we współczesnym zalewie informacji, tylko niektóre z nich są prawdą. Zaznaczał, że mózg każdego człowieka, a zwłaszcza dziecka i młodego człowieka potrzebuje codziennie odpoczynku i uporządkowania informacji, i dlatego potrzebny jest codzienny sen, i to odpowiednio długi, zwłaszcza z jego głęboką fazą.

Podawał też wiele praktycznych sposobów reagowania na zachowania zagrażające i wskazywał na ważne metody wychowawcze oparte na stałych wartościach i rozróżnianiu tego, co jest dobre od tego, co jest złe.

Ważnym elementem programu XIV Forum PCPR było wystąpienie Bernadety Skóbel, radcy prawnego Związku Powiatów Polskich „Centra Usług Społecznych – potrzeba czy zagrożenie?” Obecnie projekt ten znajduje się na etapie prac legislacyjnych w komisji sejmowej. Jego zaletą jest to, że mógłby być wsparciem dla małych gmin, które nie są w stanie samodzielnie uruchomić szerokiego wachlarza usług merytorycznych. Ale projekt nie przewiduje środków finansowych na uruchamianie i prowadzenie Centrów Usług Społecznych. A wprowadza przecież nowe zawody: organizatora usług społecznych i koordynatora indywidualnych planów usług społecznych. Projekt tej ustawy dubluje mechanizmy już istniejące, np. zawieranie porozumień między gminami czy zlecanie zadań. W czasie dyskusji nad projektem uczestnicy Forum PCPR i MOPR oceniali negatywnie ten projekt, zwracając uwagę m.in. na to, że jest wprowadzany bez konsultacji społecznych, bez diagnoz wskazujących na taką potrzebę, powstał bez zrozumienia praktyki pomocy społecznej, zakłada likwidację OPS, dodaje nowe zadania dla gmin, np. opracowywanie i realizację planów organizowania społeczności lokalnej czy programów usług społecznych bez likwidowania np. strategii rozwiązywania problemów społecznych.

W czasie obrad XIV Ogólnopolskiego Forum występowali też: Mirosława Zielony - dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Koszalinie, która zaprezentowała „Doświadczenia w realizacji projektu dla usamodzielnianych wychowanków pieczy „Szansa jestem ZA” oraz film pokazujący działania projektowe; Adam Szponka - dyrektor Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Toruniu, który przedstawił „System współpracy w pomocy społecznej Województwa Kujawsko – Pomorskiego”; Ryszard Polaszek – przedstawiciel Zarządu Firmy PS MONITORING Sp. z o.o., który przedstawił „PS MONITORING - narzędzie przeprowadzania monitoringu strategii rozwiązywania problemów społecznych oraz ich okresowych ewaluacji”; Sylwester Pajęcki - dyrektor Wrocławskiego Centrum Opieki i Wychowania, który wraz z asystentkami zaprezentował program „Aniołkowe granie” promujący rodzicielstwo zastępcze.

Obrady XIV Forum to czas wytężonych obrad i dyskusji. Poszczególne sesje XIV Forum prowadził Przewodniczący Zarządu Stowarzyszenia „CENTRUM”: Andrzej Smulczyński – dyrektor PCPR w Busku-Zdroju.

W trakcie Forum obradował Zarząd OSPiMOPR „CENTRUM” oraz odbyło się zebranie ogólne Stowarzyszenia „Centrum”, które poprowadził członek Zarządu Stowarzyszenia „CENTRUM” Mirosław Sobkowiak – dyrektor PCPR w Gostyniu. Uczestnicy obrad przyjęli sprawozdanie z działalności Zarządu i udzielili mu absolutorium. Ustalono też kolejne działania.

Patronat medialny nad XIV Forum PCPR sprawowało czasopismo „Doradca w Pomocy Społecznej”.